Beta-glukan — właściwości, działanie, przeciwwskazania

Beta-glukany należą do grupy polisacharydów (wielocukrów). Są jednym ze składników błonnika pokarmowego, który występuje w ścianach komórkowych grzybów, drożdży, zbóż i alg. Przypisuje się im różne właściwości, chociażby takie, jak działanie obniżające poziom cholesterolu, czy ograniczenie wzrostu poziomu glukozy we krwi. Posiadają liczne zastosowania: w diecie, suplementacji, czy kosmetologii. Poznaj dawkowanie tej substancji oraz przeciwskazania do stosowania.

Czym jest beta-glukan?

Beta-glukan to frakcja błonnika pokarmowego, który po spożyciu trawiony jest przez pewne gatunki bakterii jelitowych. Występuje w komórkach niektórych rodzajów drożdży, takich jak Saccharomyces cerevisiae, w komórkach alg, np. spiruliny platensis, w grzybach i roślinach, takich jak owies i jęczmień. W zależności od rodzaju wiązań glikozydowych rozróżniamy izomery beta-glukanu: 1,3/1,6 nierozpuszczalny w wodzie oraz izomer 1,3/1,4 - rozpuszczalny w wodzie i obecny w nieprzetworzonych produktach, takich jak drożdże, otręby z owsa i jęczmienia.

Beta-glukan — właściwości w diecie

Według Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności beta-glukany pomagają w utrzymaniu prawidłowego poziomu cholesterolu we krwi, w przypadku spożywania dziennie 3 gramów beta-glukanów pochodzących z owsa, otrębów owsianych, jęczmienia, otrębów jęczmiennych lub mieszanek tych beta-glukanów. Wskazuje się również, że spożycie beta-glukanów 1,3/1,6 pochodzących z owsa lub jęczmienia pomaga ograniczyć wzrost poziomu glukozy we krwi po posiłku. Działanie to ma zastosowanie w przypadku żywności zawierającej co najmniej 4 gramy beta-glukanów z owsa lub jęczmienia na każde 30 g węglowodanów, przyswajalnych w określonej ilościowo porcji w ramach posiłku.

W jednym z badań dowiedziono, że dieta wzbogacona w beta-glukan, wpływa na skład gatunkowy bakterii jelitowych, wspierając ich różnorodność. Zanotowano znaczny wzrost pożytecznych bakterii Lactobacilli oraz redukcję niekorzystnych bakterii w przewodach pokarmowych badanych osób, które spożywały codziennie beta-glukan. [1] Na podstawie badania krwi zaobserwowano obniżenie poziomu cholesterolu LDL wśród badanych osób. [1]

Mechanizmy działania beta-glukanu przyczyniające się do obniżania poziomu cholesterolu obejmują [2]:

• zmniejszenie wchłaniania cholesterolu i kwasów żółciowych z jelit poprzez wiązanie go z glukanami;
• zmianę aktywności procesów w wątrobie z syntezy cholesterolu na produkcję kwasów żółciowych;
• stymulowanie wzrostu bakterii jelitowych i produkowanie przez nie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które hamują syntezę cholesterolu w wątrobie.

Kilka badań wykazało, że beta-glukany z owsa wspomagają prawidłową glikemię i gospodarkę insulinową. [2]

Zastosowanie i właściwości beta-glukanu w kosmetyce

Beta-glukan znajduje zastosowanie również w kosmetologii. Jako składnik aplikowany miejscowo na skórę pomaga zwalczać bakterie, które mogą się na niej znajdować. Zwłaszcza jeżeli naskórek jest uszkodzony, beta-glukan może chronić przed wnikaniem patogenów do głębszych warstw skóry. Ponadto działa ochronnie np. przed nadmiernym promieniowaniem UV, z uwagi na swoje antyoksydacyjne właściwości. Beta-glukan to również środek nawilżający, który przyciąga wodę do górnych warstw skóry. Wzmacnia barierę skóry i wygładza ją, zmniejszając widoczność zmarszczek, zaczerwienienia i podrażnienia. Jego działanie dobrze uzupełniają retinoidy, czyli witamina A.

Jak dawkować beta-glukan — dzieci i dorośli

Badania z zastosowaniem beta-glukanu dotyczą szerokich porcji zaczynających się od 250 mg dla osoby dorosłej, do 500-600 mg, a nawet 3000 mg. Zgodnie z Rozporządzeniem Wykonawczym Komisji (UE) 2017/2470, dot. nowej żywności, maksymalny poziom beta-glukanów z drożdży w suplementach żywnościowych wynosi: 0,675 g/dzień dla dzieci w wieku poniżej 12 lat oraz 1,275 g/dzień dla dzieci w wieku powyżej 12 lat i ogólnej populacji dorosłych.

Stosowanie beta glukanu, zwłaszcza w dużych dawkach może powodować pewien dyskomfort trawienny, dlatego zaleca się przyjmowanie beta-glukanu na początku posiłku i rozdzielenie dziennej zalecanej porcji na trzy mniejsze.

W produktach spożywczych zawartość beta-glukanów jest różna. Przykładowo produkty owsiane zawierają od 3 do 8 gramów rozpuszczalnego błonnika, jęczmienne od 2 do 20 g w 100 g produktu, a grzyby około 0,2-0,4 gramów.

Przeciwwskazania do stosowania beta-glukanu

Możliwe skutki uboczne związane z przyjmowaniem beta-glukanu dotyczą głównie układu pokarmowego i obejmują: wzdęcia, biegunki i bóle brzucha. Beta-glukan może wywoływać niepożądane skutki w połączeniu z innymi lekami. Dlatego jego stosowanie należy skonsultować z lekarzem, zwłaszcza jeśli przyjmujesz leki na nadciśnienie, leki immunosupresyjne lub niektóre leki niesteroidowe.

Bibliografia:

1. https://www.sciencedaily.com/releases/2015/09/150918152005.htm
2. https://europepmc.org/article/med/19571787