Koenzym Q10 — działanie, właściwości i zastosowanie

Metabolizm każdej komórki naszego organizmu wymaga ogromnych nakładów energii, która jest wytwarzana przez mitochondria, nasze „komórkowe elektrownie“. Prawidłowe funkcjonowanie mitochondriów zależy od dostatecznej ilości substancji odżywczych.

Koenzym Q10 — czym jest i gdzie występuje?

W 1957 r. biochemik z Uniwersytetu Wisconsin, Fred Crane, wyizolował żółtawą substancję z serc wołowych. Użył techniki zwanej spektroskopią absorpcyjną do zbadania żółtych kryształów i doszedł do wniosku, że tajemnicze kryształy musiały być chinonami, co było zastanawiające, ponieważ do tego czasu naukowcy zakładali, że tylko rośliny zawierają chinony. Crane wysłał próbki do kolegi, biochemika dr Karla Folkersa, który pracował w firmie farmaceutycznej Merck, Sharpe and Dohme. W 1958 roku dr Folkers i jego zespół potwierdzili, że substancja jest faktycznie chinonem, następnie zidentyfikowali jej strukturę chemiczną: trans 2,3-dimetoksy-5-metylo-6-dekaprynylo-1,4-benzochinon. Substancja została nazwana „ubiquinone”, dzięki połączeniu słów wszechobecny i chinon, co było właściwe, ponieważ substancja wydawała się znajdować w niemal wszystkich komórkach i tkankach.

Od lat 90. XX wieku preparaty z koenzymem Q10 zaczęły zyskiwać na popularności. Dzisiaj wiemy, że najwięcej mitochondriów posiadają komórki o najwyższym stopniu zapotrzebowania na energię, a zatem i na koenzym Q10: serce, mózg, mięśnie, układ nerwowy, oczy, wątroba, trzustka, nerki.

„Nasz organizm pobiera Q10 z pożywienia, lecz może go także samodzielnie syntetyzować na bazie fenyloalaniny, tyrozyny oraz metioniny.” [B. Kuklinski]. Produktami spożywczymi, w których znajdziemy koenzym Q10 są: mięso, zwłaszcza podroby, ryby, oleje, rośliny strączkowe, szpinak, brokuły.

Koenzym Q10 — działanie

Choroby mitochondriów, zwane też mitochondriopatiami, to choroby związane z uszkodzeniami mitochondriów. Ich przyczyna leży najczęściej w jądrze komórkowym oraz genomie wspomnianych organelli, tzw. mitochondrialnym DNA (mtDNA). Dziś wiemy, że źródłem wielu chorób są zaburzenia metabolizmu komórek, a w szczególności mitochondriów. Jeśli takie defekty występują w około dwóch trzecich wszystkich mitochondriów w komórce, prowadzi to do niewystarczającego zaopatrzenia komórek w energię i można się spodziewać poważnych dysfunkcji mitochondriów i związanych z nimi chorób.

Jakie formy ma koenzym Q10?

Koenzym Q10 występuje w dwóch formach: utlenionej - ubichinonu oraz zredukowanej - ubichinolu. W organizmie aktywna i gotowa do "bezpośredniego działania” jest zredukowana forma koenzymu Q10 (ubichinol).

Koenzym Q10 jest dość dużą cząsteczką rozpuszczalną w tłuszczach. Jednak tylko bardzo mała ilość koenzymu Q10 z żywności może dotrzeć do mitochondriów, ponieważ posiadają one podwójną błonę, która utrudnia transport. Jednak mitochondria to miejsce, do którego musi dostać się koenzym Q10, aby brać udział w wytwarzaniu energii. Łatwiejszy transport możliwy jest kiedy koenzym Q10 występuje w aktywnej formie – ubichinolu, który jednak szybko utlenia się z powrotem do ubichinonu (nieaktywnej formy) w organizmie.

Kiedy i jak zażywać koenzym Q10?

Wraz z wiekiem poziom koenzymu Q10 w naszych komórkach znacząco spada. Zazwyczaj podaje się, że jego spadek rozpoczyna się około 40 roku życia. Jednakże niektóre źródła zaznaczają, że już nawet 20-latkowie mogą mieć obnizony poziom koenzymu. Może być to związane z innymi czynnikami, takimi jak: stres (zespół wypalenia), sport wyczynowy, palenie papierosów, leczenie statynami, lub być spowodowane niektórymi chorobami, np. nadczynność tarczycy, choroby układu krążenia, nowotwory, zaburzenia mięśniowe, choroby neurodegeneracyjne.

Dokładna zalecana porcja koenzymu Q10 powinna być odpowiednio dobrana przez specjalistę. Może się ona różnić w zależności od następujących czynników: wiek osoby, jej zdrowie, otrzymywane leczenie.

Nie istnieją jednoznaczne wytyczne dotyczące, kiedy powinno przyjmować się koenzym Q10 rano czy wieczorem. Preparaty z płynnym ubichinolem mogą być stosowane o każdej porze dnia. Koenzym w postaci kapsułek (zarówno sproszkowanej jak i olejowej formie) powinien być przyjmowany w trakcie posiłków. W przypadku wątpliwości, zawsze należy zapoznać się z ulotką i informacjami od producenta, bądź zasięgnąć porady lekarza.

Przeciwwskazania do zażywania koenzymu Q10

Koenzym Q10 jest substancją bezpieczną w stosowaniu. Nawet stosowany przez dłuższy okres czasu i w wysokich porcjach wydaje się nie wywoływać istotnych skutków ubocznych. Niektóre źródła wspominają niekiedy o pojedynczych przypadkach wystąpienia nudności czy wysypki skórnej.

Jednakże przed zdecydowaniem się na rozpoczęcie suplementacji, należy zwrócić szczególną uwagę na przeciwskazania do stosowania – warto poszukać informacji na temat: z czym nie łączyć koenzymu Q10. W przypadku przyjmowania niektórych leków, z którymi Q10 może wchodzić w specyficzne interakcje, takich jak: antracykliny, statyny, tamoksifen, timolol, antagoniści witaminy K, niezbędna jest konsultacja z lekarzem.

Jak długo można stosować koenzym Q10?

Suplementy zawierające koenzym Q10 mogą być przyjmowane długoterminowo. W badaniach nad koenzymem Q10 nie wykazano poważnych działań niepożądanych przy stosowaniu umiarkowanych porcji, nawet jeśli przyjmowano je przez kilka lat.

Koenzym Q10 - kiedy pierwsze efekty?

Pełne efekty suplementacji powinny być widoczne po 2 – 3 miesiącach stosowania. Jednak często zdarza się, że pierwsze efekty odczujemy znacznie szybciej: czasami wystarczy już kilkanaście dni.

Jego szybkość działania jest zależna od formy oraz porcji, jaką przyjmujemy. Najlepiej przyswajalny jest koenzym Q10 w formie ubichinolu, dostarczany do organizmu w formie płynnej (w ultramałych cząsteczkach).

Źródła:

1. Dr. rer. nat. Daniel Schniertshauer, Prof. Dr. rer. nat. Jörg Bergemann, Pleiotrope Effekte von Coenzym Q10 in der Mitochondrialen Medizin, OM & Ernährung Gesundheitsforum für Orthomolekulare Medizin 2022, Sonderheft Nr 2, 4-13.
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7482328/
3. Gröber U., Mikroskładniki odżywcze, Wrocław 2010.
4. https://ubiquinol.org/
5. Kukliński. B., Mitochondria. Diagnostyka uszkodzeń mitochondrialnych i skuteczne metody terapii. Mito-Pharma, Gorzów Wielkopolski, 2017.