Kurkuma i pieprz to połączenie, które doskonale do siebie pasuje nie tylko w kuchni. Kapsułki zawierające ekstrakty z tych przypraw to także skuteczne suplementy diety wspomagające m.in. pracę układu pokarmowego i zdrowie układu sercowo-naczyniowego. Poznaj prozdrowotne właściwości kurkumy i pieprzu. Dowiedz się, czym jest kurkumina i piperyna. Czy warto je łączyć?

Właściwości kurkumy - na co pomaga "złota przyprawa"?

Kurkuma, nazywana też indyjskim szafranem, jest popularną w kuchni wschodniej przyprawą otrzymywaną z kłącza ostryżu długiego (Curcuma longa) - rośliny na szeroką skalę uprawianej w Indiach i Chinach. Obok charakterystycznego smaku i zapachu, kurkuma jest ceniona w kuchni także ze względu na jej właściwości barwiące, które zawdzięcza obecności kurkuminy (3-5%). To właśnie tej substancji czynnej curry zawdzięcza swój żółty kolor. Kurkumina jest wykorzystywana jako naturalny barwnik spożywczy (dodatek do żywności E100), a w tradycyjnej medycynie chińskiej i ajurwedyjskiej docenia się jej właściwości prozdrowotne, które znajdują też potwierdzenie we współczesnych badaniach. Bogatym w kurkuminę ekstraktom z kłącza kurkumy przypisuje się m.in. aktywność:

• antyoksydacyjną,
• przeciwzapalną,
• przeciwwirusową,
• antybakteryjną,
• przeciwgrzybiczną,
• przeciwnowotworową.

Działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne kurkumy

Kurkumina to przede wszystkim polifenol o bardzo silnym działaniu przeciwutleniającym, porównywalnym z witaminami C i E. Trafiając do organizmu, neutralizuje w komórkach reaktywne formy tlenu i wolne rodniki oraz powoduje wzrost poziomu wewnątrzkomórkowego glutationu - innego silnego antyoksydantu. Badania prowadzone na izolowanych mitochondriach i z udziałem zwierząt potwierdzają działanie ochronne ekstraktu z kurkumy przed stresem oksydacyjnym i korzystny wpływ na metabolizm lipidów. Jednocześnie, kurkumina wykazuje także działanie przeciwzapalne - na poziomie komórkowym hamuje aktywność jądrowego czynnika transkrypcyjnego NF-kB, regulującego ekspresję białek (m.in. interleukin, interferonów) i enzymów (cyklooksygenaza-2, lipooksygenaza-5, dysmutaza ponadtlenkowa) odpowiedzialnych za rozwój stanu zapalnego.

[Zobacz również: Glutation - jaki wybrac i co warto o nim wiedzieć?]

Zastosowanie kurkuminy w chorobach metabolicznych

Dzięki swoim właściwościom przeciwutleniającym, kurkumina jest związkiem o szerokim zastosowaniu w chorobach metabolicznych - cukrzycy typu 2, otyłości, podwyższonym cholesterolu, jak również w odchudzaniu. Jej skuteczność w tych schorzeniach jest związana głównie z działaniem przeciwutleniającym i udowodniona w licznych badaniach klinicznych. Ekstrakty z kurkumy:

• obniżają poziom poziomu glukozy na czczo (FBG), jak i HbA1c (hemoglobina glikowana),
• zmniejszają insulinooporność mierzoną za pomocą wskaźnika HOMA-IR obliczanego na podstawie oznaczeń glukozy i insuliny na czczo w surowicy krwi,
• regulują poziom lipidów we krwi - obniżają stężenie trójglicerydów (TG) i "złego" cholesterolu LDL, podwyższają "dobry" cholesterol HDL,
• podnoszą poziom adiponektyny wykazującej działanie przeciwzapalne, przeciwmiażdżycowe i zwiększające insulinowrażliwość,
• łagodzą stany zapalne i stres oksydacyjny,
• korzystnie wpływają na spadek apetytu, tkanki tłuszczowej i masy ciała.

Zdrowotny wpływ kurkumy na układ sercowo-naczyniowy

Oprócz właściwości obniżających poziom cholesterolu we krwi, dowiedziono także, że kurkumina może hamować agregację płytek krwi - prawdopodobnie poprzez stymulujący wpływ na wytwarzanie prostacykliny (PGI2) oraz inhibicję syntezy tromboksanu. Zarówno działanie hipolipidemiczne, jak i antyagregacyjne przekładają się na możliwość zastosowania ekstraktów z kurkumy w profilaktyce miażdżycy. W innych badaniach wykazano z kolei działanie hipotensyjne ekstraktów z kurkumy. Obniżenie ciśnienia krwi obserwowano zarówno w badaniach z udziałem zwierząt, jak i u pacjentów przyjmujących przez 3 miesiące 500 mg kurkumy (zawartość kurkuminy 22,1 mg) dziennie.

Kurkuma w profilaktyce nowotworów i chorób neurodegeneracyjnych

Badania ostatnich lat wskazują także na potencjalne zastosowanie kurkumy w profilaktyce i leczeniu chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera. Funkcja ta wiązana jest z działaniem przeciwutleniającym - podejrzewa się, że poprzez ochronę komórek przed stresem oksydacyjnym i obniżanie poziomu cholesterolu, kurkumina może zapobiegać powstawaniu i agregacji złogów β-amyloidu uważanych za jedną z przyczyn rozwoju choroby Alzheimera i demencji starczej. Z kolei podawanie zdrowym pacjentom w wieku 60-85 lat kapsułek zawierających 400 mg ekstraktu z kurkumy (80 mg kurkuminy) korzystnie wpływało na ich pamięć i funkcje poznawcze.

Dodatkowo, w badaniach na liniach komórek nowotworowych ludzkich i zwierzęcych wykazano zdolność kurkuminy do hamowania rozwoju nowotworów na etapie inicjacji i proliferacji komórek rakowych. Uzyskane wyniki ujawniły mechanizm związany z hamowaniem aktywacji kancerogenu, stymulacji jego detoksykacji, hamowaniem angiogenezy i obniżeniem zdolności do przerzutów nowotworu.

Kurkumina działa ochronnie na przewód pokarmowy

Badania kliniczne potwierdziły ochronny wpływ kurkuminy na przewód pokarmowy - zapobiega zaburzeniom trawienia związanym z wymiotami, wzdęciami i odbijaniem, działa przeciwwrzodowo oraz pobudza wydzielanie mucyny tworzącej powlekającą ściany żołądka warstwę ochronną. Dodatkowo, wyciągi z kurkumy wykazują działanie żółciopędne i żółciotwórcze, wspierając przy tym pracę wątroby oraz chroniąc go przed uszkodzeniami spowodowanymi przez czynniki hepatotoksyczne, takie jak alkohol, niektóre leki, aflatoksyny.

Kurkuma i piperyna - dlaczego warto je łączyć?

Pomimo licznych zalet i udowodnionych właściwości zdrowotnych, możliwości wykorzystania kurkuminy w celach leczniczych są ograniczone przez jej szybki metabolizm w przewodzie pokarmowym, słabą rozpuszczalność w wodzie (około 11 ng/ml) i bardzo niską biodostępność. Aby zwiększyć jej przyswajalność i skuteczność producenci suplementów diety łączą ją zazwyczaj ze znajdującą się w pieprzu czarnym piperyną. Związek ten nie tylko jest znany z właściwości przeciwzapalnych, antyoksydacyjnych, neuroprotekcyjnych i przeciwnowotworowych, ale także może zwiększać wchłanianie niektórych leków i substancji naturalnych - w przypadku kurkuminy nawet do 2 000 razy. Niestety zażywanie piperyny może się też wiązać z występowaniem działań niepożądanych. Substancja ta wchodzi w interakcje z niektórymi lekami, zaburzając ich wchłanianie oraz może działać podrażniająco na przewód pokarmowy.

Jak inaczej wzmocnić działanie kurkuminy?

Piperyna nie jest jednak jedynym związkiem, który może wzmocnić aktywność kurkuminy. Do bezpieczniejszych dla organizmu alternatyw należą m.in. enzymy pochodzenia roślinnego (np. bromelaina, papina), resweratrol, olejek z kurkumy. Inną metodą na poprawę przyswajalności kurkuminy jest zastosowanie nowoczesnych matryc tabletek (np. ɣ-cyklodekstryny, celulozy mikrokrystalicznej z lecytyną sojową, pochodnych celulozy) lub mikronizacja cząsteczek proszku.

[Dowiedz sie więcej: Resweratrol - działanie i suplementacja]

Jak dawkować preparaty z kurkuminą?

Kurkumina, występująca w kurkumie w stężeniu 3-5%, jest substancją o potwierdzonym wysokim profilu bezpieczeństwa. Zgodnie z wytycznymi JECFA ( Wspólny Komitet Ekspertów FAO/WHO ds. Dodatków do Żywności) i EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) jej dopuszczalne dzienne spożycie (ADI) wynosi 0-3mg/kg masy ciała. U osób przyjmujących znacznie wyższe dawki (0,45-12g/dzień) obserwowano działania niepożądane takie jak biegunka, wysypka, bóle głowy, żółty stolec, nudności.

Przeciwwskazania dla suplementów z kurkumą

Szczególną ostrożność w stosowaniu preparatów z kurkumą i pieprzem powinny zachować kobiety w ciąży, osoby z niedrożnością dróg żółciowych i kamicą żółciową. W przypadku chorób przewlekłych należy pamiętać, aby przed rozpoczęciem suplementacji skonsultować przyjmowane stale leki z lekarzem. Szczególną ostrożność powinny zachować osoby przyjmujące leki:

• przeciwzakrzepowe - ze względu na działanie antyagregacyjne kurkumy może dojść do nadmiernych krwawień,
• na cukrzycę - kurkumina obniża poziom cukru we krwi co w połączeniu z lekami przeciwcukrzycowymi może prowadzić do hipoglikemii,
• na nadciśnienie - hipotensyjne działanie kurkumy może prowadzić do mocniejszego obniżenia ciśnienia.

 

Literatura:

1. Przybylska S. Kurkumina – prozdrowotny barwnik kurkumy. Problemy Higieny i Epidemiologii 2015; 96(2): 414-420.
2. Hewlings SJ, Kalman DS. Curcumin: A Review of Its Effects on Human Health. Foods. 2017; 6(10):92.
3. Zeng Y, Luo Y, Wang L, Zhang K, Peng J, Fan G. Therapeutic Effect of Curcumin on Metabolic Diseases: Evidence from Clinical Studies. International Journal of Molecular Sciences. 2023; 24(4): 3323.
4. Kulczyński B, Gramza-Michałowska A. Znaczenie wybranych przypraw w chorobach sercowo-naczyniowych. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2016; 70: 1131-1141.
5. Stohs SJ, Chen O, Ray SD, Ji J, Bucci LR, Preuss HG. Highly Bioavailable Forms of Curcumin and Promising Avenues for Curcumin-Based Research and Application: A Review. Molecules. 2020; 25(6): 1397.
6. Krzystanek A, Różańska D. Piperyna - związek biologicznie czynny. Problemy Higieny i Epidemiologii 2018; 99(3): 225-237.