Wątroba i trzustka to jedne z najważniejszych narządów biorących udział w procesach trawienia. Odgrywają także inne istotne funkcje - oczyszczają organizm, produkują enzymy i hormony odpowiedzialne za metabolizm składników pokarmowych, regulują poziom glukozy i lipidów we krwi. Jak zadbać o zdrowie wątroby i trzustki? Jakie zioła i leki bez recepty wspierają ich regenerację i pracę?

Rola wątroby i trzustki w organizmie

Wątroba i trzustka to dwa narządy pełniące kluczowe role w trawieniu i przyswajaniu składników odżywczych trafiających do naszego organizmu. Obydwa umiejscowione są w górnej części jamy brzusznej - wątroba za prawym żebrem, pomiędzy przeponą a żołądkiem i jelitami, a trzustka znajduje się za żołądkiem mniej więcej na środku nadbrzusza.

Główne funkcje wątroby związane są z detoksykacją organizmu - odpowiada za neutralizację i usuwanie szkodliwych związków, filtrowanie krwi, produkcję żółci niezbędnej do trawienia tłuszczów oraz regulację poziomu cukru we krwi poprzez magazynowanie i uwalnianie glukozy. Trzustka jest z kolei gruczołem pełniącym dwie istotne role wydzielnicze. Jako gruczoł dokrewny (wewnątrzwydzielniczy) wytwarza insulinę i glukagon - dwa hormony odpowiedzialne za metabolizm cukrów i utrzymywanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi, a jako gruczoł zewnątrzwydzielniczy jest odpowiedzialna za produkcję enzymów trawiennych, które pomagają rozkładać białka, tłuszcze i węglowodany w jelicie cienkim.

Jak przebiegają choroby wątroby?

Do najczęstszych schorzeń dotykających wątrobę należy niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby (NAFLD), występująca w około 30% populacji. Chociaż jej przebieg bywa bezobjawowy, podobnie jak alkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby, zatrucia ksenobiotykami czy wirusowe zapalenia wątroby, może z czasem prowadzić do poważnych zaburzeń pracy tego organu. W przebiegu wszystkich przewlekłych schorzeń wątroby dochodzi stopniowo do jej włóknienia - bliznowacenia charakteryzującego się zaburzeniami budowy i składu macierzy zewnątrzkomórkowej, które może rozwijać się w marskość wątroby, a nawet prowadzić do jej nowotworów.

Jakie są choroby trzustki?

Problemy z trzustką występują rzadziej niż choroby wątroby, jednak często mają dużo poważniejszy przebieg i rokowania. Do najczęstszych schorzeń związanych z trzustką należą:

• Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) - w 80% przypadków jego rozwój jest związany z nadużywaniem alkoholu, do innych czynników ryzyka należą: kamica żółciowa, nadwaga, niedożywienie oraz nadużywanie niektórych leków; śmiertelność wynosi 50% po upływie 20-25 lat choroby.
• Ostre zapalenie trzustki (OZT) - 80% przypadków rozwija się na podłożu kamicy żółciowej lub w przebiegu alkoholizmu. Chociaż zazwyczaj ma łagodny przebieg, w 20% przypadków rozwija się do ciężkiego martwiczo-krwotocznego zapalenia trzustki o 10-50% śmiertelności.
• Rak trzustki - stanowi 3% wszystkich nowotworów złośliwych i jest chorobą o jednym z najgorszych rokowań. Pierwszy rok przeżywa zaledwie 21% pacjentów.

Do charakterystycznych objawów mogących świadczyć o zaburzeniach pracy trzustki i rozwoju OZT należą:

• wysoka gorączka (do 39-40 °C) i dreszcze,
• skąpe wymioty, nudności,
• zatrzymanie gazów i stolca, rzadziej biegunka,
• przyśpieszone tętno,
• uogólnione bóle mięśniowe,
• charakterystyczny ból brzucha opasający lub promieniujący do pleców,
• żółtaczka, żółte zabarwienie skóry.

W badaniach laboratoryjnych na rozwój zapalenia trzustki mogą wskazywać parametry takie jak podwyższony poziom bilirubiny czy amylazy trzustkowej.

Leki na trzustkę i wątrobę bez recepty

W profilaktyce chorób układu pokarmowego największą rolę odgrywa styl życia - zdrowa i zbilansowana dieta oraz unikanie używek. Odpowiednio dobrane tabletki na wątrobę i trzustkę są jednak pomocne w utrzymaniu zdrowia tych narządów oraz wsparciu ich regeneracji po okazyjnych odstępstwach.

Zioła wzmacniające pracę wątroby i trzustki

Do najpopularniejszych środków dostępnych bez recepty należą zioła na wątrobę o działaniu żółciopędnym i żółciotwórczym, które wspierają trawienie. Należą do nich m.in.:

• ziele karczocha i obecna w nim cynaryna,
• korzeń rzodkwi czarnej,
• kłącze kurkumy oraz kurkumina,
• liść i olejek z mięty pieprzowej,
• korzeń i ziele mniszka lekarskiego,
• ziele i korzeń cykorii podróżnik

Problemy z wydzielaniem żółci nie tylko prowadzą do niestrawności i dolegliwości żołądkowo-jelitowych, ale zatrzymanie żółci może także skutkować uszkodzeniami miąższu wątroby. Dodatkowo, dzięki działaniu wspomagającemu wydzielanie żółci, zioła na wątrobę poprawiają trawienie, przeciwdziałają rozwojowi kamicy żółciowej i pozytywnie wpływają na poziomy lipidów we krwi, jednocześnie odciążając trzustkę.

Ważnym surowcem roślinnym wspomagającym trzustkę oraz wątrobę jest także imbir. Badania kliniczne potwierdzają, że jego suplementacja może korzystnie wpływać na poziom markerów wątrobowych, ograniczać stany zapalne, redukować insulinooporność i wspomagać leczenie stłuszczenia wątroby. Jednocześnie obecne w nim związki łagodzą podrażnienia przewodu pokarmowego, skurcze żołądka i pobudzają perystaltykę jelit oraz stymulują produkcję śliny i żółci wspomagając przy tym pracę trzustki.

Jak wspierać regenerację wątroby?

Ze względu na pełnioną funkcję detoksykacyjną i wysokie narażenie na działanie szkodliwych substancji, wątroba jest narządem wyposażonym w zdolność do regeneracji. W przypadku pojawienia się dolegliwości zdrowotnych warto jednak dodatkowo ją wesprzeć stosując odpowiednie preparaty na wątrobę. Do najpopularniejszych tabletek na wątrobę bez recepty należą ostropest plamisty, wraz z substancja czynną sylimaryną, oraz lecytyna - obecna m.in. w soi, zawierająca estry fosfolipidów z choliną (fosfatydylocholina).

Fosfolipidy stanowią ważny składnik błony komórkowej wątroby, odpowiedzialny za jej przepuszczalność i stabilizację. Zarówno działają ochronnie na wątrobę, poprawiając elastyczność i przepuszczalność błony komórkowej, jak i hamują procesy włóknienia wątroby i wspomagają jej regenerację. Dodatkowo, fosfolipidy jako główny składnik żółci korzystnie wpływają na trzustkę wspierając procesy metabolizmu lipidów.

Sylimaryna - wyciąg z ostropestu plamistego również wykazuje potwierdzoną w badaniach zdolność do stabilizacji błon komórkowych w wątrobie, hamowania toksycznego działania substancji hepatotoksycznych, zapobiegania zastojowi żółci. Związek działa też antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie i przeciwdziała włóknieniu wątroby, poprzez hamowanie proliferacji komórek tłuszczowych. Badania kliniczne potwierdzają skuteczność sylimaryny zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu uszkodzeń wątroby związanych z marskością, zwłóknieniem, chorobą alkoholową czy wirusowymi zapaleniami wątroby.

Inne preparaty - suplementy diety i leki bez recepty

Wspomagająco na funkcjonowanie wątroby i trzustki mogą działać też witaminy i inne preparaty dostępne w aptekach bez recepty, powszechnie stosowane w profilaktyce innych schorzeń. Witamina D w połączeniu z wapniem pozytywnie wpływa na redukcję masy ciała, obniża insulinooporność, stres oksydacyjny i towarzyszące stłuszczeniu wątroby stany zapalne, a witaminy C i E jako antyoksydanty działają przeciwzapalnie i hamująco na procesy włóknienia wątroby. Silnymi antyoksydantami działającymi ochronnie na wątrobę są również N-acetylocysteina, resweratrol, S-adenozylo-L-metionina, glutation i obecne w ziołach polifenole.

Korzystne działanie w problemach z wątrobą lub trzustką przynosi także suplementacja kwasów tłuszczowych omega-3, które obniżają poziom tłuszczu w wątrobie i poprawiają wrażliwość na insulinę. Badania ostatnich lat wskazują z kolei, że istnieje szereg korzyści dla wątroby i trzustki płynących ze stosowania probiotyków i prebiotyków - preparaty te poprzez wspieranie mikroflory jelitowej mogą wspierać gojenie uszkodzeń wątroby, ograniczać stany zapalne i insulinooporność oraz korzystnie wpływać na masę ciała i poziomy lipidów we krwi.

Tabletki na wątrobę i trzustkę - przeciwwskazania

Pomimo dużego wyboru leków na wątrobę dostępnych bez recepty, warto zwrócić uwagę, że tego typu preparaty mają też przeciwwskazania. Zioła na wątrobę i trzustkę o działaniu żółciopędnym często są zabronione w przypadku niedrożności dróg żółciowych i kamicy żółciowej. Stosowanie leków na wątrobę bez recepty przy utrzymujących się przez dłuższy czas problemach z tym narządem, warto skonsultować z lekarzem lub farmaceutą pod kątem diagnostyki poważniejszych schorzeń.

Literatura:

1. Gulbicka P, Kanikowska A, Marciniak M i wsp. Współczesne terapie niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2018; 9(4): 168-174.
2. Górka-Dynysiewicz J, Zuwała-Jagiełło J, Warwas M. Włóknienie wątroby - strategie leczenia. Farmacja Polska 2010; 66(2): 101-105.
3. Zielińska D, Durlik M. Jakość życia pacjentów leczonych chirurgicznie z powodu chorób trzustki – praca poglądowa. Przegląd Gastroenterologiczny 2010; 5(2): 83-87.
4. S. Paterson-Brown, Ostry brzuch i niedrożność przewodu pokarmowego, [w:] OJ. Garden i wsp. Chirurgia. Podręcznik dla studentów. Edra Urban & Partner. 2009.
5. Kędzia B, Hołderan-Kędzia E. Miód i surowce roślinne w leczeniu chorób wątroby i pęcherzyka żółciowego. Postępy Fitoterapii 2017; 18(1): 42-46.
6. Bodagh MN, Maleki I, Hekmatdoost A. Ginger in gastrointestinal disorders: A systematic review of clinical trials. Food Science and Nutrition 2019; 7: 96–108.
7. Abe RAM, Masroor A, Khorochkov A i wsp. The Role of Vitamins in Non-Alcoholic Fatty Liver Disease: A Systematic Review. Cureus 2021; 13(8): e16855.
8. Castillo V, Figueroa F, González-Pizarro K i wsp. Probiotics and Prebiotics as a Strategy for Non-Alcoholic Fatty Liver Disease, a Narrative Review. Foods. 2021; 10(8): 1719.